Wat is aphantasia?
Aphantasia is het onvermogen om dingen in je geest te visualiseren. Ook wel beeldvrije verbeelding genoemd, maakt de aandoening het onmogelijk voor iemand om zich iets in zijn geestesoog voor te stellen.
Het geestesoog is een term die wordt gegeven aan het vermogen van een persoon om zich te herinneren of zich voor te stellen hoe iets eruit ziet, voelt, klinkt, enz. zonder in zijn aanwezigheid te zijn. Aphantasia heeft geen invloed op iemands creativiteit, het vermogen om herinneringen op te roepen of beelden uit het verleden te herkennen die ze eerder hebben gezien.
Het concept van aphantasia is nieuw. In feite werd de naam “aphantasia” pas in 2015 aan de aandoening gegeven nadat onderzoeksresultaten waren gepubliceerd in een studie die een man met verworven aphantasia volgde. Het eerste geval werd beschreven in 2005 toen een man zijn vermogen om te visualiseren verloor na een kleine operatie.
Sindsdien hebben experts meer onderzoek gedaan om de aandoening verder te begrijpen. Langzaam maar zeker leren ze meer over hoe aphantasia een persoon beïnvloedt.
Een studie toonde foto’s van verschillende kamers aan zowel aphantastische als visualiserende deelnemers. De deelnemers bestudeerden de foto’s een tijdje en werden vervolgens gevraagd om de kamers die ze observeerden uit het hoofd te tekenen.
Uit de studie bleek dat afantastische onderwerpen veel minder detail gaven dan het visualiseren van onderwerpen. Ze gebruikten ook veel minder kleur en vertrouwden op verbale beschrijvingen in plaats van de objecten uit te tekenen.
De kleur en het detail dat door afantastische onderwerpen werd opgeroepen, ontbrak aanzienlijk. Maar ze toonden een normale herinnering aan ruimtelijke details in hun beeldrecreatie. Ze leverden ook minder geheugenfouten op dan die met normale visualisatie.
Er wordt gespeculeerd dat een nauwkeuriger geheugen consistent is met aphantasia. Dit komt omdat een persoon met de aandoening minder snel valse herinneringen aan gebeurtenissen creëert. Het is ook onwaarschijnlijk dat ze één geheugen hebben dat wordt vertroebeld door afbeeldingen die aan een ander geheugen zijn gekoppeld.
ZIE GERELATEERD: Visuele waarneming
Wat zijn de oorzaken aphantasia?
Onderzoekers hebben twee soorten aphantasia vastgesteld: aangeboren en verworven.
Congenitale aphantasia betekent dat de aandoening aanwezig is bij de geboorte. Wetenschappers moeten nog bepalen wat aangeboren aphantasia veroorzaakt.
Verworven aphantasia betekent dat een persoon de aandoening later in het leven heeft ontwikkeld. Veel verworven gevallen treden op na een hersenletsel of beroerte. Gevallen zijn echter ook in verband gebracht met episodes van geestelijke gezondheidsproblemen, zoals depressie, angst en psychose.
De details rond hersenactiviteit bij mensen met aphantasia worden nog steeds onderzocht. Er wordt vermoed dat aphantasia een variatie kan zijn op andere neurosensorische aandoeningen, zoals synesthesie en prosopagnosie.
Synaesthesia is een toestand waarin één zintuig wordt ervaren als een of meer andere zintuigen. Voorbeelden hiervan zijn denken dat bepaalde voedingsmiddelen “smaken als de kleur blauw”, of denken dat woorden eindigen met vergelijkbare geluiden – zoals universiteit, dorp, boodschap, enz. – de smaak van worst opwekken.
Prosopagnosie is een vorm van visuele agnosie waarbij iemand niet in staat is om gezichten te herkennen.
Hoe vaak komt aphantasia voor?
Tussen de 2% en 5% van de wereldbevolking heeft een zekere mate van aphantasia. De aandoening bestaat op een spectrum. Sommige mensen met aphantasia kunnen zwakke visualisatievaardigheden hebben, terwijl anderen volledig het vermogen missen om te visualiseren.
Begrip van de aandoening is nog nieuw. En veel mensen met aphantasia zijn zich er niet van bewust dat ze het hebben totdat ze vertrouwd raken met de aandoening. Het is dus onbekend of meer mensen aphantasia hebben verworven of aangeboren.
ZIE GERELATEERD: Optische illusies
Wat je ogen kunnen onthullen over aphantasia
Uw pupillen variëren in grootte, afhankelijk van bepaalde omgevingsfactoren. Dit omvat verwijding bij weinig licht en vernauwing in heldere omstandigheden. Ze kunnen ook van grootte veranderen tijdens bepaalde cognitieve processen.
Als een persoon bijvoorbeeld naar een grijswaardenfoto van de zon zou kijken, zouden de pupillen als reactie vernauwen. Dit komt omdat hun hersenen het beeld registreren als ‘helder’. Wanneer ze een afbeelding van de maan krijgen, vernauwen de pupillen zich niet. In plaats daarvan verwijden ze omdat de hersenen de maan associëren met omstandigheden met weinig licht.
Dit concept werd gebruikt in een onderzoek uit 2022 om te zien of de pupilrespons bij visualisatieg kan bepalen of een persoon aphantasia heeft.
Deelnemers aan de studie kregen vier “Heldere” of “Donkere” driehoeken gedurende vijf seconden te zien en werden vervolgens gevraagd om acht seconden naar een leeg scherm te kijken. Daarna werd hen gevraagd om de driehoeken te visualiseren die ze zojuist te zien kregen en te beoordelen hoe levendig hun visualisaties waren.
De resultaten toonden aan dat hoe sterker en levendiger de visualisaties, hoe groter de pupillichtrespons was. De groep zelfverklaarde aphantasici vertoonde geen bewijs van pupilrespons tijdens visualisatie.
Deze resultaten suggereren dat de pupilreactie van een persoon bij het visualiseren kan bepalen of ze het vermogen hebben om beelden in hun geest te creëren.
ZIE GERELATEERD: Anisocorie: Wat veroorzaakt ongelijke pupilgroottes?
Hoe weet je of je aphantasia hebt
Aphantasia-beoordelingen zijn beschikbaar bij verschillende organisaties, zoals het Aphantasia-netwerk, die het vermogen van een persoon meten om bepaalde mensen of scenario’s te visualiseren. Deze beoordelingen kunnen u enig inzicht geven in de vraag of u een bepaald niveau van aphantasia heeft.
Een eenvoudige manier om te zien of je aphantasia hebt, zonder het gebruik van hulpmiddelen, is om te proberen een specifiek beeld te visualiseren. Denk aan een kat die opgerold is en slaapt in zonlicht dat vanuit een raam naar binnen wordt geworpen. Denk aan de kleur en lengte van de vacht van de kat. Waar slaapt de kat op? Een vloerkleed? Bovenop een krabpaal?
Als je problemen hebt met het maken van een beeld in je hoofd op basis van de bovenstaande beschrijving, heb je misschien een bepaald niveau van aphantasia.
Aphantasia Veelgestelde vragen
V: Is aphantasia genetisch?
Een: Hoewel het niet is bevestigd, lijkt het mogelijk dat congenitale aphantasia erfelijk is. Mensen met de aandoening hebben meer kans op een naast familielid (biologisch kind, ouder of broer of zus) die ook moeite heeft met visualiseren.
V: Kan aphantasia worden genezen?
Een: Op dit moment bestaat aphantasia-behandeling niet. Dit komt vooral omdat experts nog steeds niet zeker weten wat de oorzaak van de aandoening is.
Gelukkig lijkt aphantasia de kwaliteit van leven van een persoon niet te beïnvloeden.
Mensen met de aandoening zijn meestal verder gezond en kunnen een succesvol, bevredigend leven leiden. Dus de focus van onderzoekers op dit moment lijkt te liggen op het begrijpen van de aandoening in plaats van het te behandelen.
V: Hebben mensen die blind zijn aphantasia?
Een: Hoewel het mogelijk is voor iemand die blind is om ook aphantasia te hebben, gaan blindheid en aphantasia niet hand in hand.
Een persoon die op latere leeftijd blind wordt, heeft nog steeds het vermogen om beelden te visualiseren die ze ooit hebben gezien. In feite beschrijft een aandoening genaamd Charles Bonnet Syndrome mensen die gedeeltelijk of volledig blind zijn, maar toch verschillende dieren, mensen, vormen en kleuren visualiseren of “zien”.
V: Heeft aphantasia invloed op iemands geheugen?
Een: Een recente studie wees uit dat, in vergelijking met mensen die het vermogen hadden om te visualiseren, het episodische geheugen van aphantastica en het vermogen om zich toekomstige gebeurtenissen voor te stellen aanzienlijk waren verminderd. Er wordt gesuggereerd dat andere cognitieve functies waarbij een visuele sensorische component betrokken is, waarschijnlijk ook worden verminderd.
V: Dromen mensen met aphantasia?
Een: Ja, mensen met aphantasia kunnen dromen. Ze dromen echter veel minder vaak dan mensen met visualisatievaardigheden. Hun dromen zijn ook een stuk minder levendig.
V: Welke beroemde mensen hebben aphantasia?
Een: Enkele opmerkelijke mensen die aphantasia hebben, zijn onder meer:
-
Ed Catmull, voormalig president van Pixar en Walt Disney Animation Studios
-
Glen Keane, kunstenaar die Ariel creëerde in Disney’s “The Little Mermaid”
-
Blake Ross, mede-maker van Mozilla Firefox webbrowser
Veel succesvolle auteurs, zoals James Harkin, Mark Lawrence, Yoon Ha Lee en Michelle Sagara zijn ook open geweest over het leven met aphantasia.
LEES VERDER: Hallucinaties
Pagina gepubliceerd op dinsdag 9 augustus 2022
Medisch beoordeeld op dinsdag 2 augustus 2022