Wat is kleurenzicht?

kleurenzicht met een regenboogparaplu tegen een grijze achtergrond

Kleurenzicht is een van de grootste uitvindingen van de hersenen. Het menselijke zichtsysteem zal je vertellen dat een schoolbus geel is en een stopbord rood. Maar de bus is niet geel en het bord is niet rood.

De kleuren zitten eigenlijk allemaal in je hoofd – en natuurlijk in je ogen.

Kleurperceptie is het resultaat van ingewikkelde interacties tussen licht, de ogen en de hersenen. Het is niet altijd een mooi plaatje. Sommige mensen hebben moeite met het waarnemen van kleur zoals iedereen, wat kan wijzen op een ziekte of een tekort aan het visuele systeem, zoals zogenaamde kleurenblindheid.

Meer leren over hoe je ogen kleur waarnemen, kan je een beter begrip geven van dit opmerkelijke proces.

Hoe leiden lichtgolven tot kleur?

De zon, lasers en gloeilampen genereren allemaal lichtgolven. Deze golven trillen met een snelheid die bekend staat als de golflengte, die langs een spectrum bestaat. Dieren nemen een klein deel van dat spectrum waar dat zichtbaar licht wordt genoemd. Andere segmenten in het spectrum omvatten infrarood en ultraviolet licht, dat menselijke ogen niet waarnemen.

Lichtstralen reizen van lichtbronnen naar objecten en oppervlakken in de omgeving. Een deel van dit licht wordt geabsorbeerd en een deel wordt gereflecteerd.

Wanneer deze gereflecteerde golven je ogen bereiken, zetten je hersenen ze om in kleurwaarneming.

Ten eerste nemen je ogen licht op…

Wanneer je naar een schoolkruispad trekt en de overstekende bewaker dat rode stopteken zwaait, straalt de zon golven van zichtbaar licht om je heen.

Sommige van die golven weerkaatsen van het stopteken en raken de hoornvliezen van je ogen. Van daaruit gaan de lichtgolven door de lens en de pupil en activeren vervolgens miljoenen lichtgevoelige zenuwen in het netvlies.

Het netvlies heeft drie kerncomponenten:

  • Staven – Staafjes zijn fotoreceptorcellen die worden geactiveerd door zwak licht, grijstinten en de gebieden buiten je visuele centrum (perifeer zicht). Een menselijk netvlies heeft ongeveer 110 miljoen staafjes.

  • Kegels – Ook fotoreceptoren, de kegels worden geactiveerd door kleuren en felle lichten. (Geheugentip: Kegels en kleuren beginnen beide met de letter “c.”) Kegels staan in het midden van het gezichtsvermogen, waar ze helpen de beelden te verscherpen die de hersenen vertalen in het gezichtsvermogen. Menselijke netvliezen hebben ongeveer 6 miljoen kegeltjes.

  • Ganglia Retinale ganglioncellen zijn outputcellen die direct met de hersenen communiceren.

Staafjes en kegeltjes bevinden zich aan de achterkant van het netvlies. Ze sturen hun lichtinformatie naar de ganglia, die op hun beurt visuele signalen via de oogzenuwen naar de hersenen verzenden.

Staafjes geven mensen nachtzicht, terwijl kegels werken om de wereld om je heen in te kleuren. Wanneer u ’s nachts naar een verkeerslicht trekt, activeren uw koplampen kegels die schaduwen in de verte onthullen – lichtgolven van het verkeerssignaal activeren de kegels die rood, geel of groen waarnemen.

… dan verwerken je hersenen kleuren

Terwijl kleurwaarneming zijn start krijgt in de staafjes en kegeltjes, doen de visuele centra van de hersenen het grootste deel van het zware verwerkingswerk.

Er wordt aangenomen dat kleurverwerking voornamelijk plaatsvindt in de occipitale kwab van de hersenen. Deze kennis evolueert echter voortdurend naarmate nieuwe technologieën en een beter begrip van genetica meer onthullen over de mechanica van het vertalen van lichtgolven in kleurenbeelden.

Het is begrijpelijk dat de kennis over de kleurmogelijkheden van de hersenen blijft verschuiven. De hersenen kunnen immers extreem subtiele of complexe dingen doen, zoals kleur constant houden te midden van meerdere lichtsignalen. Het is moeilijk vast te leggen omdat wetenschappers niet in een levend brein kunnen kijken om te zien wat het doet tijdens het verwerken van kleuren. En er is veel aan de hand.

Denk bijvoorbeeld aan de robijnrode pantoffels in ‘The Wizard of Oz’. Ze zouden er waarschijnlijk nog steeds glanzend rood uitzien voor Dorothy onder geel of blauw licht. Waarom? Omdat je hersenen zich meestal herinneren hoe je kleuren ziet – wat betekent dat als je deze kleuren in verschillende verlichtingsinstellingen ziet, de hersenen dingen voor je corrigeren.

Een artikel uit 2020 in het tijdschrift Wired onderzocht enkele van de raadsels van kleurperceptie in de hersenen. Een recente studie geciteerd in het artikel merkte op dat hersenscans onthulden dat specifieke kleuren neuronen in specifieke delen van de hersenen activeren. Het bestuderen van dit soort reacties zal wetenschappers helpen een vollediger beeld te ontwikkelen van het griezelige vermogen van de hersenen om duizenden kleuren in realtime te verwerken.

Ziekten en aandoeningen die het kleurenzicht beïnvloeden

De term ‘kleurenblindheid’ is niet exacty nauwkeurig, omdat mensen met deze aandoening nog steeds gezichtsvermogen hebben. Ze zien ook wat kleuren. Slechts een klein deel van degenen die getroffen zijn door kleurenblindheid heeft een volledig gebrek aan kleurperceptie.

Dat is de reden waarom de medische wetenschap de voorkeur geeft aan ’tekort aan kleurenzicht’. Mensen met deze aandoening hebben een genetische afwijking die interfereert met hun vermogen om bepaalde tinten of tinten te zien. Ze nemen nog steeds kleuren waar, maar niet op de manier waarop iedereen dat doet. Kleurenblindheidstests kunnen helpen bij het vaststellen van de mate of verscheidenheid van kleurenblindheid die u mogelijk ervaart.

Een tekort aan kleurenzicht is meestal meer een ongemak dan een ontbering. Maar het kan uitdagingen opleveren voor kinderen op school als lesplannen veel kleurgecodeerde informatie bevatten. Grafisch ontwerpers en elektriciens moeten kleuren correct kunnen waarnemen – deze en andere carrières zijn misschien geen goede keuze voor mensen met tekortkomingen in het kleurenzicht.

Verschillende ziekten zijn in verband gebracht met tekortkomingen in het kleurenzicht, waaronder:

  • Fotokeratitis – Sneeuwblindheid die optreedt wanneer intens licht het hoornvlies ontsteekt.

  • Retinitis pigmentosa – Een erfelijke, degeneratieve ziekte van het netvlies.

  • Ushersyndroom – Een aandoening die blindheid en gehoorverlies veroorzaakt. Retinitis pigmentosa is een van de belangrijkste symptomen van ushersyndroom.

Verlies van kleurenzicht kan ook het gevolg zijn van de ziekte van Parkinson en de aanwezigheid van cataract.

Wat te doen bij problemen met kleurenzicht

Als je kleurwaarneming verandert, heb je een oogarts nodig om dingen te controleren. Afhankelijk van de aard van uw kleurzichttekort, kunt u mogelijk een kleurenblindheidsbril of contactlenzen kopen die helpen.

Sommige oogkleurproblemen verschijnen al heel vroeg in het leven, dus als je kinderen hebt, zorg er dan voor dat ze naar de oogarts gaan terwijl ze jong zijn. Op die manier heb je alle informatie die je nodig hebt voor hun opleiding.

LEES VERDER: Hondenvisie: Kunnen honden kleur zien?